خسرو معتضد
این کارشناس تاریخ با اشاره به
سابقه تاریخی محل کشف این گلولههای توپ، ساخت این گلوله‌ها را به نخستین
روزهای وارد شدن امریکا به عرصه جنگ جهانی دوم مربوط دانسته: در منطقه
فاطمی و امیرآباد، در زمان قاجاریه یک میدان اسب‌سواری بزرگ قرار داشت که
به نام «اسپیریس جلالیه» مشهور بود. احتمال این وجود دارد که زاغه مهماتی
هم در اعماق خاک پیش‌بینی شده باشد و بخشی از مهمات ذخیره ارتش، در آن مکان
باشد.
به
گفته او، پس از ورود امریکا به جنگ جهانی دوم، بنا به درخواست بریتانیا،
امریکا 30 هزار سرباز را به ایران روانه می‌کند؛ سربازهایی که البته نظامی
نبودند و در واقع فقط وظیفه مونتاژ کردن سلاح و مهمات را به عهده داشتند.
آنها توپ و تانک و سایر سلاح ها و مهمات را مونتاژ می‌کردند و از طریق
راه‌آهن و جاده به شوروی می‌رساندند. امریکایی‌ها شرکتی به نام «UKCC» را
تأسیس کردند و با استفاده از خطوط ریلی و اجاره کردن 4 هزار کامیون، حمل
سلاح را از این طریق انجام دادند. در همان سال‌ها بود که امریکایی‌ها به
تهران هم آمدند. حدود 5 هزار امریکایی در تهران ساکن بودند چرا که در طرح
ستاد کل ارتش آلمان، حمله به ایران هم پیش‌بینی شده بود و امریکایی‌ها در
تهران حالت نظامی داشتند. امریکایی‌ها و ارتش ایران در شمال تهران زاغه
مهمات داشتند و یکی از این زاغه‌ها در همین میدان اسب‌دوانی جلالیه بود.
هرچند اسکندر مختاری، استاد دانشگاه و یکی از تهران‌شناسان به نام تهران در گفت و گو با CHN می‌گوید که کارشناسان میراث فرهنگی به دلیل اینکه با کالبد مواجه نیستند نمی‌توانند هیچ سند تاریخی در این زمینه ارایه کنند.
با
این وجود این مهمات همچون بسیاری از اشیاء تاریخی می‌تواند گویای بخش مهمی
از تاریخ ایران باشد و رازهایی از زندگی مردم در 79 سال پیش را افشا کند.
خبرگزاری میراث فرهنگی – گروه
میراث فرهنگی - روز پنجشنبه 30 مرداد سال جاری مأموران پلیس 110 از کشف
مهمات در یک ساختمان نیمه کاره واقع در خیابان فاطمی باخبر شدند. مأموران
پلیس با اطلاع یافتن از این ماجرای عجیب بلافاصله خود را به خیابان شهید
فکوری رساندند و با یک کارگر افغان روبه‌رو شدند که در هنگام حفر چاه با
زاغه عجیبی پر از مهمات رو به رو شده بود.
چند تن از محققان نظراتی ارائه دادند
خسرو معتضد کارشناس تاریخ به یک احتمال
تاریخی دیگر نیز اشاره کرده است: در آن سال‌ها، ارتش ایران از آلمان، سوئد و
اشکودا (چک و اسلواکی) هم سلاح و مهمات خریداری می‌کرد. این احتمال وجود
دارد که این گلولههای توپ کشف شده، مربوط به خرید‌های ارتش از آن کشورها
بوده باشد.
احمد
محیط طباطبایی، تهران‌شناس معاصر نیز در گفت و گو با رسانه‌ها با اشاره به
اینکه تا نوع بمب‌ها را ندانیم نمی‌توانیم تحلیل دقیقی برای مالکیت آنها
پیدا کنیم، گفت: «باید ابتدا بدانیم نوع این بمب‌ها چیست و کجایی است.
به‌عنوان مثال اگر آلمانی باشند می‌توانیم این تحلیل را ارائه دهیم که
ماجرا برمی‌گردد به جنگ جهانی دوم و هدف از پنهان کردن این مهمات این بوده
که از دست متفقین پنهان بماند.»
او
همچنین با تاکید بر اینکه الان نمی‌توان تحلیل قطعی ارائه کرد و فقط
فرضیاتی مطرح است، ادامه داد: «نام خیابان فاطمی در قدیم خیابان نظامی بوده
و منطقه فاطمی نیز نظامی بوده است. به همین دلیل ممکن است برای یکی از
پادگان‌ها باشد. حدود سال 1314 رضاشاه بخشی از اراضی شمال دانشگاه تهران را
که به تپه‌های «جلالیه» معروف بود به‌منظور تاسیس پادگان و زاغه مهمات در
اختیار ارتش قرار داد. خیابان فاطمی و شهید فکوری بخشی از تپه‌های سابق
جلالیه است.»
