جاده ابریشم یا راه ابریشم شبکه راههای به هم پیوستهای با هدف بازرکانی در آسیا بود که خاور و باختر و جنوب آسیا را به هم و به شمال آفریقا و خاور اروپا پیوند میداد؛ مسیری که تا سده پانزدهم میلادی به مدت ۱۷۰۰ سال، بزرگترین شبکه بازرگانی دنیا بود
این راه از شهرستان توان هوانگ در چین به ولایت کانسو میآمد و از آن جا داخل ترکستان شرقی امروزی میشد و از درون آسیای مرکزی میگذشت و از راه بیشبالیغ و آلمالیغ و اترار به سمرقند و بخارا میرسید.
در بخارا قسمت اصلی آن از راه مرو، سرخس، نیشابور، گرگان ، بام و صفی آباد به ری میآمد و از ری به قزوین و زنجان و اردبیل و تبریز و ایروان میرفت و از ایروان به ترابوزان یا بیکی از بندرهای شام پایان میگرفت. قسمت فرعی این راه از سمرقند به خوارزم و از خوارزم به سرای و هشتر خا ن و از آن جا به کنار رودخانهٔ «دن » و بندرهای دریای آزف پایان مییافت.
مهمترین کالایی که از ایران میگذشت، ابریشم بود، اما چون ایرانیان مقدار بسیاری از ابریشم خام چین را که وارد میکردند، به خود تخصیص میدادند میتوانستند فراوردههای خویش را به هر بهایی که بخواهند، به کشورهای باختر زمین بفروشند.
نخستین کسی که نام راه ابریشم را در سال ۱۸۷۷ میلادی، برای این مسیرها برگزید، جغرافیدان آلمانی فردیناند ریختوفن بود.وی به سبب حمل ابریشم چین از این راه به دریای مدیترانه و مناطق گوناگون دیگر بین راه این نام را برگزید.
در زمان ساسانی راه بزرگ درآمد برای شاهنشاهی ایران، بازرگانی ابریشم و اخذ حقوق گمرکی از بازرگانان و کاروانیانی بود که از ایران میگذشتند.
چین
در آن روزگار از ایران وسمه، قالی، سنگ های گران بها و پارچه وارد میکرد.
یکی از صادرات مهم چین به ایران ابریشم بود که در دربار بیزانس
حکم ارز را داشت و مهمتر از طلا و سنگ های گران بها بود.
هدف ایران از در
دست داشتن راه ابریشم افزایش گردش کالا نبود بلکه کم توان نمودن رومی ها
بود. دولت ایران همواره بهای ابریشم را بالا میبرد تا از این رهگذر از بیزانس طلا و پول بیشتری را به چنگ آورد و امپراتوری بیزانس را از لحاظ نظامی کم توان کند.
روشن است که بیزانس نیز نمیتوانست به چنین سیاستی از سوی دولت ایران تن در دهد از این رو همواره راه دشمنی با ایران را در پیش میگرفت. دربار بیزانس میدید که در فاصلههای صلح آمیز میان جنگ ها، همواره مقدار چشمگیری طلا از بیزانس به ایران سرازیر میشود. از این رو به کوشش برمیخواست ولی تلاش رومی ها برای رهایی از این وابستگی اقتصادی همواره بیهوده میماند .