سرزمین ایران از دیربا ز مهد تفکرات عرفانی و تأ ملات اشراقی بوده است.از
اینرو در طی قرون و اعصار، نام آورانی بیشمار در عرصۀ عرفان و تصوف در دامن
خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور حضرت مولانا جلال الدین
محمد بلخی است که به ملّای روم و مولوی رومی آوازه یافته است. او در ششم
ربیع الاول سال 604هجری قمری در بلخ زاده شد.پدر او مولانا محمدبن حسین
خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است.و نیز او را با لقب سلطان
العلماء یاد کرده اند.بهاءولد از اکابر صوفیه واعظم عرفا بودو خرقۀ او به
احمد غزالی می پیوست.وی در علم عرفان و سلوک سابقه ای دیرین داشت و از آن
رو که میانۀ خوشی با قیل وقال و بحث و جدال نداشت و علم و معرفت حقیقی را
در سلوک باطنی می دانست و نه در مباحثات و مناقشات کلامی و لفظی،پرچمداران
کلام و جدال با او از سر ستیز در آمدنداز آن جمله فخرالدین رازی بود که
استاد سلطان محمد خوارزمشاه بود و بیش از دیگران شاه را بر ضد او
برانگیخت.به درستی معلوم نیست که سلطان العلماء در چه سالی از بلخ کوچید،به
هر حال جای درنگ نبود و جلال الدین محمد 13سال داشت که سلطان العلماءرخت
سفر بر بست و بلخ و بلخیان را ترک گفت و سوگند یاد کرد که تا محمد
خوارزمشاه بر تخت جهانبانی نشسته به شهر خویش باز نگردد.پس شهر به شهر و
دیار به دیار رفت و در طول سفر خود با فرید الدین عطار نیشابوری نیز ملاقات
داشت و بالاخره علاءالدین کیقباد قاصدی فرستاد و او را به قونیه دعوت
کرد.او از همان بدو ورود به قونیه مورد توجه عام و
خاص قرار گرفت
سرانجام شمع وجود سلطان العلماء در حدود سال 628هجری قمری خاموش شد و در دیار قونیه به خاک سپرده شد.درآن زمان مولانا جلال الدین گام به بیست و پنجمین سال حیات خود می نهاد ،مریدان گرد او ازدحام کردند و از او خواستند که برمسند پدر تکیه زند و بساط وعظ و ارشاد بگسترد.
همه کردند رو به فرزندش که تویی در جمال مانندش
شاه ما زین سپس تو خواهی بود از تو خواهیم جمله مایه و سود
سید برهان الدین محقق ترمذی مرید صدیق و پاکدل پدر مولانا بود و نخستین کسی که مولانا را به واد ی طریقت راهنمایی کرد. وی ناگهان بار سفر بر بست تابه دیدار مرشد خود سلطان العلماء د رقونیه برسد. شهر به شهر راه پیمود تا اینکه به قونیه رسید و سراغ سلطان العلما را گرفت غافل از آنکه او یکسال پیش ا زاین خرقه تهی کرده و از دنیا رفته بود.
وقتی که سید نتوانست به دیدار سلطان
العلماء نائل شود رو به مولانا کرد و گفت د رباطن من علومی است که ا زپدرت
به من رسیده این معانی را از من بیاموز تا خلف صدق پدر شود.
مولانا نیز به دستور سید به ریاضت پرداخت و مدت نه سال با او همنشین بود و زان پس برهان الدین رحلت کرد.
بود در خدمتش به هم نه سال تا که شد مثل او به قال و به حال
طلوع شمس
مولانا در آستانۀ چهل سالگی مردی به تمام معنی و عارف ودانشمند دوران خود بود و مریدان و عامه مردم از وجود او بهره ها می بردند تا اینکه قلندری گمنام و ژنده پوش به نام شمس الدین محمد بن ملک داد تبریزی روز شنبه 26جمادی الآخر سنه 642 هجری قمری به قونیه آمد و با مولانا برخورد کرد و آفتاب دیدارش قلب و روح مولانا را بگداخت و شیداییش کرد.
و این سجاده نشین با وقار و مفتی بزرگوار را سرگشته کوی و برزن کرد تا بدانجا که خود، حال خود را چنین وصف می کند:
زاهد بودم ترانه گویم کردی سر حلقۀ بزم و باده جویم کردی
سجاده نشین با وقاری بودم بازیچۀ کودکان کویم کردی
مهندس احمدی
